Türkiye'nin önde gelen yer bilimcilerinden Prof. Dr. Şener Üşümezsoy, 6 Şubat Kahramanmaraş depremlerinin oluş mekanizmasını ve bölgedeki güncel risk durumunu çarpıcı analizlerle değerlendirdi. Genel kabul gören fay haritalarını eleştiren Üşümezsoy, özellikle Adana için felaket senaryosu çizenlere bilimsel verilerle cevap verdi. İşte Pazarcık ve Elbistan depremlerinin kırılma fiziği ve bölgeyi bekleyen gerçekler.
6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen ve "asrın felaketi" olarak nitelendirilen Kahramanmaraş merkezli depremlerin üzerinden zaman geçmesine rağmen, bölgedeki sismik hareketlilik ve risk tartışmaları devam ediyor. Prof. Dr. Şener Üşümezsoy, YouTube kanalında yayınladığı videoda, fay segmentlerinin ayrılmasının depremi anlamadaki kilit rolüne değindi ve MTA fay haritaları üzerinden yapılan yorumların neden yanıltıcı olabileceğini açıkladı.
Prof. Dr. Şener Üşümezsoy
AKTİF FAY KAVRAMI YETERSİZ KALIYOR
Prof. Dr. Üşümezsoy, meslektaşlarının sıklıkla kullandığı "aktif fay" kavramının tek başına yeterli olmadığını, bu fayların derecelendirilmesi gerektiğini vurguladı. Üşümezsoy'a göre asıl ayrım, "Kıta kenarı plaka sınırı fayları" ile plaka içindeki ikincil faylar arasında yapılmalı.
Üşümezsoy, "Plaka sınırlarında faylar stres yüklenerek plaka içindeki fayları da hareketlendirir. 6 Şubat depreminde kırılan Amanos Fayı ve Doğu Anadolu Fayı, birincil plaka sınırıdır. Ancak Sürgü ve Çardak fayları plaka içi sınırdır ve ana sınırın etkisiyle çalışır" diyerek, her fayın aynı stres birikimine ve deprem üretme kapasitesine sahip olmadığını belirtti.
7.8'LİK DEPREMDE TEK BİR FAY DEĞİL, 4 AYRI SEGMENT KIRILDI
Depremin büyüklüğü ve yıkıcılığını analiz eden Üşümezsoy, 7.8 büyüklüğündeki ilk depremin tek bir fay hattının boydan boya kırılmasıyla oluşmadığını, birbirini tetikleyen 4-5 farklı fay segmentinin (asparti) sırayla kırılmasıyla meydana geldiğini söyledi.
Üşümezsoy kırılma anını şöyle detaylandırdı:
- Deprem ilk olarak 7.0 büyüklüğünde başladı.
- Ardından 7.3'lük bir kırılmaya dönüştü.
- Daha sonra 7.5 büyüklüğünde iki ayrı segment kırıldı.
- Sonuç olarak 7.8'lik kümülatif bir enerji açığa çıktı.
Bu zincirleme reaksiyonun anlaşılmamasının, deprem fiziğinin yanlış yorumlanmasına neden olduğunu belirten Üşümezsoy, fayların harita üzerinde cetvelle çizilmiş gibi düz bir hat olmadığını, parçalı yapılar olduğunu hatırlattı.
ADANA İÇİN "BÜYÜK FELAKET" SENARYOLARI NEDEN HATALI?
Kamuoyunda en çok merak edilen konulardan biri olan Adana deprem riski hakkında Prof. Dr. Üşümezsoy ezber bozan açıklamalarda bulundu. Adana havzasına doğru ilerleyen bir Doğu Anadolu Fayı devamı olmadığını savunan Üşümezsoy, bölgedeki Savrun ve Kozan gibi fayların durumuna açıklık getirdi.
Üşümezsoy şu ifadeleri kullandı:
"Adana içinde 'büyük Doğu Anadolu fayı kırılacak, büyük felaket olacak' tarzındaki konuşmalara karşı çıkarak, fayın Adana'ya girmediğini, güneye doğru gittiğini vurgulamıştık. Adana'nın kuzeyindeki Göksun, Savrun, Feke ve Kozan fayları, Arap plakasının Anadolu'yu sıkıştırmasıyla oluşan, stres biriktirme kapasitesi ana faylara göre düşük olan ikincil ve üçüncül faylardır. Bunlar, ana plaka sınırı gibi devasa depremler üretecek stres yüküne sahip değildir."
HARİTALARDAKİ ÇİZGİLERE BAKARAK DEPREM KESTİRİMİ YAPILAMAZ
MTA'nın güncellediği diri fay haritalarına bakarak sadece fay uzunluğu üzerinden deprem tahmini yapmanın bilimsel bir değeri olmadığını savunan Üşümezsoy, "Fayların kızarmasını, yani stres yüklenmesini göremedikçe kestirim yapamazsınız" dedi.
Üşümezsoy, İskenderun ve Osmaniye çukurlarının normal faylarla açılan çöküntü alanları olduğunu, bunların Doğu Anadolu Fay Sistemi'nin ana kolları olmadığını belirterek; Adana'yı boydan boya kesip Kıbrıs'a bağlanan bir fay hattı modelinin "küresel tektoniğin cetvelle çizilmiş hayali bir resmi" olduğunu ve bunun topluma karşı büyük bir sorumluluk gerektirdiğini ifade etti.
Prof. Dr. Şener Üşümezsoy, 6 Şubat depremlerinde ana enerjinin boşaldığını, Adana havzasındaki fayların ise ana plaka sınırı fayları gibi büyük bir stres biriktirmediğini, bu nedenle bölgede oluşturulan "büyük deprem" panik havasının jeolojik verilerle uyuşmadığını belirtti.
