Diyarbakır’ın Kocaköy ilçesinde ince bir sütun üzerinde yükselen ve geniş yapısıyla dikkat çeken kaya oluşumunun, buzul çağdan kalan doğal bir yapı olduğu değerlendiriliyor. Halk arasında “mantar kaya” ya da “kalkan kaya” olarak bilinen oluşum, yaklaşık 5–6 milyon yıl öncesine uzanan geçmişiyle bölgenin dikkat çeken doğal usurları arasında yer alıyor.
İlçe merkezine yaklaşık 4 kilometre uzaklıkta bulunan kaya oluşumu, dar bir taban üzerinde geniş bir kütle halinde ayakta durmasıyla ilgi çekiyor. Uzun yıllar boyunca doğa koşullarına karşı direncini koruyan yapı, bulunduğu coğrafyanın jeolojik geçmişine ışık tutuyor.
SÜREÇ 300 MİLYON YIL ÖNCE BAŞLADI
Antropolog Naci Akdemir, söz konusu alanın sediment tortulu kaya kütlelerinden oluşan bir zemin üzerinde yer aldığını belirtti. Bölgenin, Afrika-Arabistan levhasının Avrasya levhasını kuzeye doğru itmesi sonucu meydana geldiğini ifade eden Akdemir, bu hareketin halen devam ettiğini söyledi. Arazinin hem yükseldiğini hem de kuzeye doğru ilerlediğini aktaran Akdemir, bu sürecin yaklaşık 250-300 milyon yıl önce başladığını dile getirdi.
Akdemir, levha hareketlerinin hızına ilişkin değerlendirmesinde, bilimsel verilere göre bu ilerlemenin yılda yaklaşık 10–15 milimetre civarında olduğunu belirterek, bunun insan tırnağının uzama hızına benzer bir süreç olduğunu kaydetti. İnce sütun üzerinde duran geniş kaya yapısının, coğrafyacılar tarafından “şeytan masası” ya da “mantar kaya” olarak adlandırılan oluşumların en belirgin örneklerinden biri olduğunu vurguladı.
Kaya oluşumunun meydana gelişine ilişkin görüşlerini de paylaşan Akdemir, bu tür yapıların genellikle su ve rüzgâr aşındırmasıyla ortaya çıktığını ancak söz konusu kayanın oluşumunda buzul çağ etkisinin de bulunduğunu düşündüğünü söyledi. Bulunulan alanda su aşındırmasına işaret edecek dere yatakları ya da akış izlerinin bulunmadığına dikkat çeken Akdemir, bu durumun buzul aşındırması ihtimalini güçlendirdiğini ifade etti.
“Kalkan kaya” olarak adlandırılan yapının, şekli itibarıyla savaşlarda kullanılan kalkana benzetildiğini belirten Akdemir, bu doğal oluşumun Kocaköy ilçesinin önemli simgelerinden biri olduğunu dile getirdi. Yaklaşık 5–6 milyon yıl önce bugünkü görünümünü aldığı değerlendirilen kayanın, jeolojik süreçler açısından önemli ipuçları barındırdığı aktarıldı.
Akdemir ayrıca, söz konusu dönemde Afrika-Arabistan ve Avrasya levhaları arasında, Atlas Okyanusu ile Hint Okyanusu’nu birbirine bağlayan Tetis Denizi’nin bulunduğunu, günümüzdeki Akdeniz’in ise bu denizin kalıntısı olarak kabul edildiğini belirtti.
