Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) sonuçlarının açıklanmasının ardından milyonlarca genç tercih dönemine girerken, Türkiye’de üniversite mezunu işsizliğinin ulaştığı seviye tartışmaları yeniden gündeme taşıdı. Avrupa ülkeleriyle yapılan karşılaştırmalı analizler, Türkiye’nin bu alanda en kötü durumda olan ülke olduğunu ortaya koydu.
MEZUN İŞSİZLİĞİNDE TÜRKİYE ZİRVEDE
2024 yılına ait veriler, Türkiye’de yükseköğretim mezunları arasındaki işsizlik oranının yüzde 9,2 olduğunu gösterdi. Bu oran, Türkiye’yi Avrupa genelinde üniversite mezunu işsizliğinde ilk sıraya taşıdı. Avrupa Birliği ortalamasında bu oran yüzde 3,8 düzeyinde bulunurken, Türkiye’nin yalnızca bu kategoride öne çıkmadığı; aynı zamanda üniversite mezunlarının, genel nüfusa kıyasla daha fazla işsiz kaldığı tek ülke olduğu da dikkat çekiyor. Türkiye'de 2025 yılı Haziran ayında işsizlik oranı 0,2 puan artarak %8,6 seviyesinde gerçekleşti. Üniversite mezunları arasındaki oran bunu aşarak yapısal bir sorunu işaret ediyor.
YERLEŞME BAŞARISI YÜKSEK AMA GELECEK BELİRSİZ
YÖK’ün açıkladığı 2025-YKS yerleştirme sonuçlarına göre bu yıl 1 milyon 412 bin 734 aday tercih yaptı. Tercih yapanların 785 bin 186’sı bir yükseköğretim programına yerleşti. Adayların yüzde 20,5’i ilk tercihine, yüzde 12,1’i ikinci, yüzde 9,3’ü ise üçüncü tercihine yerleşti. Böylece adayların yüzde 42’si ilk üç tercihi içinden bir üniversiteye girmeyi başardı.
Örgün öğretim kontenjanlarında da büyük doluluk yaşandı. Devlet üniversitelerindeki 521 bin 24 kişilik kontenjanın yüzde 99’u dolarken, vakıf üniversitelerinde bu oran yüzde 75,8 oldu. Açık öğretim ve uzaktan öğretim programlarında ise kontenjanların neredeyse tamamı doldu.
ÜNİVERSİTE SAYISI ARTTI, İSTİHDAM DÖNÜŞMEDİ
Türkiye’de 2003 yılında 53 olan devlet üniversitesi sayısı 2024’de 129’a yükseldi. Ancak son 20 yılda üniversite sayısında yaşanan hızlı artış, istihdam alanında karşılık bulmadı. Üniversiteye erişim oranı artsa da, mezunlar için nitelikli istihdam alanlarının yetersizliği mezun işsizliğini yapısallaştırdı.
Aşağıdaki tablo, Türkiye’de yükseköğretim mezunları arasında işsizliğin son 10 yılda kalıcı biçimde çift haneye yakın seyrettiğini ortaya koyuyor:
| Yıl | Mezun İşsizlik (%) |
|---|---|
| 2015 | 10,8 |
| 2016 | 11,8 |
| 2017 | 12,4 |
| 2018 | 12,2 |
| 2019 | 13,5 |
| 2020 | 12,6 |
| 2021 | 12,4 |
| 2022 | 11,4 |
| 2023 | 9,9 |
| 2024 | 9,2 |
Zirve nokta 2019’da yüzde 13,5 ile yaşandı. 2022’den sonra bir düşüş eğilimi gözlense de Türkiye hâlâ Avrupa’nın en yüksek mezun işsizliğine sahip ülkesi olmaya devam ediyor.
SINAV KAZANMAK KADAR İŞ BULMAK DA ZOR
Devlet üniversitelerindeki programların tamamına yakını dolarken, başarı sırası barajı olmayan programlarda kontenjanlar yüzde 100 doldu. Psikoloji, iktisat, işletme, biyoloji, tarih gibi birçok program baraj olmaksızın öğrencileri kabul etti.
