İngiltere merkezli düşünce kuruluşu Chatham House, Galip Dalay ve Natalie Sabanadze imzasıyla yayımladığı yeni analizinde, Avrupa ve NATO’nun Karadeniz bölgesinde Rusya’nın stratejik hedeflerini uzun yıllar boyunca hafife aldığını savundu. Analizde, Moskova’nın hem hibrit hem de doğrudan savaş yöntemlerini Karadeniz’de başarıyla uygulaması durumunda bölge genelinde ciddi sonuçlar doğurabileceği vurgulandı.
KARADENİZ’İN ANAHTARI: ODESA VE UKRAYNA KIYILARI
Yazarlara göre, Karadeniz güvenliğinin merkezinde Ukrayna’nın Odesa limanı ve çevresindeki kıyı şeridi yer alıyor. Herhangi bir ateşkes ya da barış anlaşmasının, Rusya’nın Karadeniz erişimini kesmeye yönelik olası yeni girişimlerine karşı uzun vadeli caydırıcılık maddeleri içermesi gerektiği belirtiliyor. Aksi halde Ukrayna’nın ekonomik sürdürülebilirliği ve stratejik önemi zayıflayabilir.
MONTRÖ’NÜN ÖNEMİ VE TÜRKİYE’NİN STRATEJİK KONUMU
Türkiye’nin Montrö Sözleşmesi’ne bağlı kalması, savaş zamanlarında Karadeniz’e savaş gemisi girişini sınırladığı için, Rusya’nın deniz üzerindeki yayılma planlarını ciddi ölçüde etkiledi. Bu bağlamda Türkiye; boğazlar üzerindeki kontrolü, Karadeniz’deki en uzun kıyı şeridine sahip olması ve bölgedeki jeopolitik ağırlığıyla Batı için vazgeçilmez bir partner olarak değerlendiriliyor.
RUSYA’NIN NEO-İMPARATORLUK VİZYONU
Makalede, Rusya’nın Karadeniz bölgesini hem jeopolitik çıkarlarının hem de yeniden şekillendirdiği imparatorluk kimliğinin merkezine yerleştirdiği ifade ediliyor. Ukrayna savaşı ise bu uzun vadeli hedefin bir parçası olarak görülüyor. AB ve NATO’nun bu stratejik yönelimi yıllarca yanlış değerlendirdiği, bu nedenle de bölgesel güvenliğin kırılganlaştığı uyarısında bulunuluyor.
BATI İÇİN UYARI: STRATEJİK İSTİKRAR İÇİN TÜRKİYE İLE İŞBİRLİĞİ ŞART
Dalay ve Sabanadze, ABD’nin bölgedeki güvenlik etkisinin azalmasının Karadeniz’deki riskleri artırdığını vurgularken, AB, İngiltere ve Türkiye arasındaki işbirliğinin netleştirilmesi gerektiğini savunuyor. Bulgaristan, Romanya ve Türkiye'nin yürüttüğü mayın temizleme operasyonunun işlevsel bir işbirliği modeli sunduğu, bu yapının başka alanlara da genişletilmesi gerektiği ifade ediliyor.
TÜRKİYE’NİN DENGELİ DURUŞU
Türkiye’nin Karadeniz’de NATO’nun varlığını artırmasına mesafeli olduğu, ancak aynı zamanda Rusya’nın hâkimiyetini de kabul etmediği belirtiliyor. Ankara’nın bu denklemde Ukrayna’yı destekleyerek Rusya’nın yayılmacı emellerine karşı denge kurmaya çalıştığı vurgulanıyor. Ancak NATO’nun doğrudan müdahalesine kapı aralanmaması da dikkat çekici bir unsur olarak aktarılıyor.
RUSYA KAZANIRSA NE OLUR?
Analize göre, Rusya’nın Ukrayna savaşında gerçek ya da algılanan bir zafer kazanması, Karadeniz’e komşu tüm ülkeler için daha fazla baskı ve istikrarsızlık anlamına gelebilir. Bu senaryo, Güney Kafkasya ve Orta Asya’daki Rus etkisinin artmasına yol açabilir. Bu nedenle Euro-Atlantik ittifakının daha bütüncül ve bölgesel olarak bağlantılı politikalar üretmesi gerektiği vurgulanıyor.
ÇİN UNSURU: YENİ DENGELER OLUŞUYOR
Yazarlara göre Çin’in Karadeniz’de artan ekonomik varlığı da dikkatle izlenmeli. Çin, Rusya’nın aksine bölgeye tarihsel yüklerden arınmış biçimde yaklaşarak etkisini artırıyor. Çin’in bu yaklaşımı kısa vadede Rusya’nın lehine gibi görünse de uzun vadede stratejik bir rekabete evrilebileceği ifade ediliyor.
