Son yıllarda Afrika’daki çatışmalardan Rusya’nın Ukrayna işgaline kadar dünya genelinde birçok bölgede huzursuzluklar arttı. Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü'nün (SIPRI) 2020-2024 yılları arasındaki küresel silah transferlerine ilişkin raporuna göre bu huzursuzluklar, küresel silah ticaretine de yansıdı.
TÜRKİYE’NİN PAZARDAKİ PAYI İKİ KATINA ÇIKTI
SIPRI’nın raporuna göre Türkiye’nin 2020-2024 döneminde silah ihracatı yüzde 103 artarak küresel pazardaki payı yüzde 0,8'den 1,7'ye çıktı. Türkiye, bu performansla dünyanın en büyük 11'inci silah ihracatçısı oldu.
Geçen dört yılda Türk silah endüstrisinin en büyük müşterisi yüzde 18'le Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) oldu. BAE'yi toplam ihracatta yüzde 10'luk pay ile Pakistan ve yüzde 9,9 ile Katar izledi.
Öte yandan, yerli silah sanayinin büyümesiyle beraber Türkiye'nin yurt dışından silah tedariki yüzde 33 azaldı.
EN BÜYÜK İTHALATÇI UKRAYNA
Rusya’nın Ukrayna işgali sonrası artan güvenlik tehditlerinin ardından Avrupa'da birçok ülke savunma yatırımlarını artırma kararı alırken, kıtanın silah ithalatı 2020-2024 döneminde yüzde 155 arttı.
Avrupa, 2015-2019 döneminde küresel silah ithalatının yüzde 11'ini gerçekleştirirken, bu oran 2020-2024 döneminde yüzde 28'e yükseldi. Avrupalı NATO üyelerinin silah ithalatı da 2020-2024 döneminde önceki 5 yıla kıyasla yüzde 105 artarken, bu silahların yüzde 64'ü ABD tarafından sağlandı. Bu oran 2015-2019 döneminde yüzde 52 olarak kayıtlara geçmişti.
Avrupa'daki en büyük ithalatçı, küresel toplam silah ithalatının yüzde 8,8’i gerçekleştiren Ukrayna oldu. Rusya ile savaşta olan ülkenin ithalatı söz konusu dönemde yaklaşık 100 kat arttı.
Ukrayna işgali küresel silah pazarını önemli ölçüde değiştirdi. Ukrayna için en önemli 2 ihracat ülkesi, ithal edilen malların yüzde 45’ini sağlayan ABD ve yüzde 12’sini tedarik eden Almanya oldu.
‘RUSYA VE ABD SALDIRGANLAŞIYOR’
SIPRI Silah Transferleri Programı'nın kıdemli araştırmacısı Pieter Wezeman, "Giderek daha saldırgan hale gelen Rusya ve ABD’de Donald Trump'ın ilk başkanlığı döneminde gerilen transatlantik ilişkiler nedeniyle Avrupalı NATO ülkeleri silah ithalatına bağımlılıklarını azaltmak ve Avrupa silah endüstrisini güçlendirmek için adımlar attı” ifadelerini kullandı.
Transatlantik silah tedarik ilişkisinin derin kökleri olduğunu belirten Wezeman, “ABD'den yapılan ithalatın arttığını, Avrupa'daki NATO ülkelerinin ABD'den sipariş ettiği yaklaşık 500 savaş uçağı ve daha pek çok silah bulunduğunu kaydetti.
EN BÜYÜK TEDARİKÇİ ABD
ABD, 2020-2024 döneminde silah ihracatını 2015-2019 dönemine göre yüzde 21 artırarak, bu alandaki liderliğini korudu. Aynı dönemde Rusya'dan yapılan silah teslimatları ise yüzde 64 düştü. ABD, 2020-2024 döneminde 107 ülkeye silah satarken, Rusya ise 33 ülkeye önemli silahlar ihraç etti.
ABD şirketlerinin 2015-2019'da yüzde 35 olan küresel silah ihracatındaki payı, 2020-2024'te yüzde 43'e yükseldi. Rus şirketlerinin küresel silah ihracatındaki pay ise yüzde 21’den yüzde 7,8’e geriledi. ABD, savaş uçakları gibi gelişmiş uzun menzilli saldırı kabiliyetleri için tercih edilen tedarikçi olmaya devam etti.
Rusya, en büyük iki silah tedarikçisinden biri unvanını yeniden Fransa'ya kaptırdı. Fransa, 2020-2024 döneminde 65 ülkeye silah sağlayarak dünyanın en büyük ikinci silah tedarikçisi oldu. Fransa, küresel silah ihracatının yüzde 7,8'ini gerçekleştirdi.
ÇİN’DE YÜZDE 64’LÜK DÜŞÜŞ
Çin, 2020-2024 döneminde küresel silah ihracatının yüzde 5,9'unu gerçekleştirerek en büyük dördüncü silah ihracatçısı oldu. Çin'in ithalatı ise son 5 yılda yüzde 64 geriledi. Orta Doğu'daki ülkelerin 2020-2024 döneminde silah ithalatı da 2015-2019 dönemine göre yüzde 20 azaldı.
