Anayasa Mahkemesi (AYM), bir çalışanın "beyaz yakalı" olduğu gerekçesiyle üyesi olduğu sendikanın imzaladığı toplu iş sözleşmesi (TİS) haklarından mahrum bırakılmasını, Anayasa ile güvence altına alınan sendika hakkının ihlali olduğuna hükmetti. Yüksek Mahkeme, bu emsal nitelikteki kararıyla başvurucuya 34 bin lira manevi tazminat ödenmesine ve hakkında yeniden yargılama yapılmasına karar verdi.
Çalışma hayatında "beyaz yakalı" ve "mavi yakalı" ayrımının sendikal haklar üzerindeki etkisine dair önemli bir hukuki tartışmayı sonlandıran karar, Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Karar, unvanı ne olursa olsun, yasadaki istisnalar dışında tüm çalışanların toplu iş sözleşmesi hakkının bulunduğunu tescilledi.
SÜREÇ, RİZE'DEN ANAYASA MAHKEMESİ'NE UZANDI
Karara konu olan başvuru, Rize'de madencilik ve taş ocakları iş kolunda faaliyet gösteren bir şirkette muhasebe şefi olarak çalışan H.Ş. tarafından yapıldı. Sendika üyesi olan H.Ş., iş yerinde imzalanan ve diğer sendikalı işçilerin faydalandığı toplu iş sözleşmesi hükümlerinden, kendisi gibi bazı çalışanların "beyaz yakalı" olarak nitelendirilerek kapsam dışı bırakıldığını belirtti.
Bu duruma karşı açtığı davanın yerel mahkeme tarafından reddedilmesi ve kararın kesinleşmesinin ardından H.Ş., sendika hakkının ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuruda bulundu.
YÜKSEK MAHKEME: SENDİKA HAKKI İHLAL EDİLDİ
Başvuruyu esastan inceleyen Anayasa Mahkemesi, Anayasa'nın 51. maddesinde güvence altına alınan sendika hakkının ihlal edildiği sonucuna vardı. Mahkeme, ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması amacıyla önemli kararlara imza attı:
-
Başvurucu H.Ş.'ye 34 bin lira manevi tazminat ödenmesine hükmedildi.
-
Hak ihlalini gidermek üzere yeniden yargılama yapılması için kararın bir örneğinin ilgili yerel mahkemeye gönderilmesi kararlaştırıldı.
KARARIN GEREKÇESİ: "BEYAZ YAKALI" NİTELEMESİ YETERLİ DEĞİL
AYM'nin gerekçeli kararında, Anayasa'nın 51. maddesiyle sendika kurma hakkının, 53. maddesiyle de işçilerin TİS yapma hakkının koruma altına alındığı vurgulandı. Kararda, "Bütün işçilerin ekonomik, sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla TİS yapma hakkı bulunmaktadır. İşçilerin kısmen veya tamamen TİS yapamamasına yol açan uygulama veya yorumlar Anayasa'ya aykırılık teşkil edecektir" ifadelerine yer verildi.
Yüksek Mahkeme, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu'na atıfta bulunarak, bir çalışanın TİS kapsamı dışında bırakılabilmesi için tek geçerli gerekçenin, o kişinin "işveren vekili" statüsünde olması veya işvereni temsilen TİS görüşmelerine katılması olduğunu belirtti.
Kararda, yerel mahkemenin kararının eksikliği şu şekilde vurgulandı:
"Başvurucunun beyaz yakalı çalışan olarak TİS kapsamı dışında tutulduğu anlaşılmıştır ancak anayasal bir hak olan TİS'ten yararlanma hakkından başvurucunun mahrum bırakılmasının anılan Anayasa ve kanun hükümleri karşısında ne şekilde hukuka uygun olduğu mahkemelerce izah edilememiştir... Başvurucunun sözleşmeden kapsam dışı bırakılmasının işveren vekili olarak görev yaptığı ya da işveren adına TİS görüşmelerine katıldığı şeklinde yapılacak tespitlere dayanması gerektiği açıktır. Mahkemelerce ilgili ve yeterli bir gerekçe ortaya konulmaması sendika hakkının gerektirdiği etkili yargısal inceleme bağlamında devletin pozitif yükümlülükleriyle bağdaşmamaktadır."
